Szlak przyrodniczy

1. Pomnik Przyrody - kasztanowiec

Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum)

Kasztanowiec zwyczajny to drzewo, które szybko rośnie i osiąga wysokość do 30 m. Ma gęstą, kopulastą lub niemal cylindryczną koronę. Kora starszych pni łuszczy się tafelkowato. Liście są dłoniasto złożone z 5 do 7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków. Kwiaty mają płatki białe z żółtymi lub czerwonymi plamkami u nasady. Zebrane w gęste, wiechowate, wzniesione kwiatostany kwitnące w maju. Owoce nazywane kasztanami to kolczaste torebki o średnicy do 6 cm, pojawiają się we wrześniu i październiku. Cenione są wśród radiestetów za swoje "właściwości magiczne". Położone pod łóżkiem bądź biurkiem wpływać mają na polepszenie samopoczucia i przyrost sił witalnych. Nasiona lśniące, czerwono-brązowe są niejadalne i lekko trujące.

Kasztanowiec jest rośliną leczniczą. Działa przeciwbakteryjnie oraz przeciwzapalnie. Zewnętrznie przetwory z kasztanowca podaje się w postaci okładów w leczeniu oparzeń, odmrożeń, ubytków naskórka, zapalenia naczyń włosowatych skóry. W kosmetyce jest składnikiem kremów i szamponów.

Nasz kasztanowiec:

Wiek około: 120 lat  Obwód: 400 cm  Wysokość: 20 m

2. Stanowiska roślin wodnych strefy brzegowej - wyspa 

Ogród roślin wodnych i przybrzeżnych prezentuje roślinność strefy przybrzeżnej i bagiennej (brzegowej) zbiorników wodnych. Żwirowa ścieżka pozwala dokładnie przyjrzeć się roślinom tych siedlisk.

Wysoka wilgotność powietrza występująca nad samym brzegiem zbiornika sprzyja rozwojowi bylin takich jak liliowiec (Hemerocalis sp.), kosaciec (Iris sp.), funkia (Hosta sp.), brunnera (Brunnera sp.), barszcz (Heracleum sp.), języczka (Ligularia sp.). Nie są to rośliny typowo wodne, ale bardzo często występują na brzegach zbiorników wodnych.

Roślinność charakterystyczna strefy bagiennej (brzegowej) ma duże wymagania przede wszystkim w stosunku do wilgotności podłoża. W warunkach naturalnych rośliny rosną w strefie okresowo zalewanej wodą do głębokości około 0-15 (maks 20) cm. Poziom wody jest zmienny, ale gleba jest w dużej mierze żyzna, gliniasta pozostaje cały czas mniej lub bardziej wilgotna. Dobrze rosną tu rośliny takie jak: kaczeniec błotny (Caltha palustris), tatarak zwyczajny (Acorus calamus), czermień błotna (Calla palustris), turzyce (Carex sp.),  tułacz pstry (Houttuynia cordata), mięta nadwodna (Mentha aquatica)

3. Stanowiska roślin skalnych - skalniak

W ogrodach skalnych, w odróżnieniu od alpinariów, które naśladują naturę, dobór roślin jest dość swobodny, ale charakterystycznym elementem jest występowanie różnic wysokości, skał i kamieni.

Skalniak w naszym parku położony jest nad małym stawem, zbudowany z szydłowieckiego piaskowca. Jest formą kopca z południową ścianą od strony wody, co stanowi idealne warunki dla ekspozycji roślin skalnych. Rośliny te charakteryzują się dość niewielkimi wymaganiami w stosunku do podłoża. Rosną tu różne odmiany jałowców, miniaturowych świerków oraz karłowate sosny. Największą grupę roślin stanowią byliny. Zimozielone, poduszkowe rośliny dorastające do 10 - 20 cm i kwitnące wiosną na biało i różowo takie jak: gęsiówka kaukaska (Arabis caucasica), żagwin ogrodowy (Aubrieta hybrida), ubiorek wiecznie zielony (Iberis sempervirens), płomyk szydlasty (Phlox subulata), skalnica Arendsa (Saxifraga x arendsii) oraz goździki (Dianthus sp.). Bardzo okazała jest kolekcja  roślin kwitnących na żółto i różowo, o drobnych, zimozielonych, mięsistych liściach gromadzących wodę: rozchodników (Sedum); rozchodniki ostre (S. acre), kamczackie (S. kamtschaticum), oregońskie (S. oreganum), ościste (S. reflexum) oraz rojników (Sempervivum sp.).

4. Pomniki przyrody - buk czerwony i zwyczajny

Pomnik przyrody - buk czerwony

Buk pospolity czerwony (Fagus sylvatica purpurea)

Drzewo wysokości 20 - 25 m z szeroką koroną. Kora długo pozostaje gładka, popielata, podobna do buka. Liście bardzo zmienne do 22 cm długości, z 3 - 5 parami ościsto ząbkowanych klap, dolna strona naga z wyjątkiem kępek włosków. Owoce pękate zwykle z płaską podstawą, osadzone w płytkiej, talerzykowatej miseczce.

Posiada ładne liście, często czerwone jesienią, a zasuszone mogą służyć do tworzenia suchych bukietów.

Drzewo tolerancyjne co do gleby, może rosnąć nawet na glebach lekkich i piaszczystych. Duża odporność na mrozy i wyjątkowa na zanieczyszczenia powietrza. Rośnie na ogół szybciej od innych dębów, łatwiej wykształca prosty pien, owocuje już w młodym wieku.

Nasz buk:

Wiek około: 210 lat  Obwód: 380 cm  Wysokość: 23 m

Pomnik przyrody - buk zwyczajny

Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.)

Drzewo o wysokości 30 do 50 m o grubym pniu i szerokiej, kopulasto wysklepionej koronie. Kora cienka i gładka popielatoszara. Liście jajowate lub eliptyczne, do 10 cm długości, prawie całobrzegie lub falisto ząbkowane. Młode wraz z ogonkami są jedwabisto owłosione, starsze zaś z długimi włoskami tylko na nerwach od spodu. Owocami buka są brązowe orzeszki, zebrane w zdrewniałej, pokrytej kolczastymi wyrostkami okrywie. Owoce buka nazywane są bukwią.

5. Roślinność skarpy i jej funkcje ochronne - skarpa

Roślinność na skarpach, szczególnie tych utworzonych sztucznie, pełni ważną funkcję przeciwerozyjną. Krzewy, korzeniąc się gęsto i głęboko, stabilizują glebę oraz zapobiegają jej wymywaniu podczas opadów. Rośliny powinny mieć zwarty pokrój i być odporne na suszę, ponieważ ziemia na stoku łatwiej przesycha, szczególnie, gdy tak jak tutaj, skarpa ma wystawę południową.

Skarpę porastają krzewy - różne gatunki płożących jałowców (Juniperus sp.), irgi (Cotoneaster sp.), odmiany tawuły japońskiej (Spiraea japonica), pięciorniki  krzewiaste (Potentilla fruticosa), berberysy (Berberis sp.). Rosną tu także byliny, takie jak: czyściec wełnisty (Stachys byzantina) i juka karolińska (Yucca filamtosa).

6. Pomniki przyrody - cisy

Cis pospolity
(Taxus baccata)

Cis pospolity to gatunek wiecznie zielonego, iglastego drzewa lub dużego krzewu. Większość roślin jest obupłciowa. Należą do gatunku wolno rosnący, początkowo do 10-15 cm rocznie, potem przyrost ustaje. Ma  ciemnozieloną koronę i żywobrązową korę pnia, dorasta do 15-20 m wysokości, a w cieplejszych regionach nawet do 30 m. Liście są zimozielone, spłaszczone, o długości 2-3 cm, lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na krótkim, cienkim ogonku, bez zapachu. Igły na pędzie rozłożone są dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie przez 6-8 lat. Kwiaty żeńskie są bardzo małe, zielone, podobne do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów. Kwiaty męskie są kuliste, żółtozielone, liczne i łuskowate. Kwitnie w okresie od marca do maja. Owoce to czerwone, mięsiste nibyjagody – kielichowate osnówki, w których znajduje się jedno brązowe, jajowate, ostro zakończone nasienie, łatwe do zgniecenia. Słodkie osnówki są jedyną nietrującą częścią cisa. Nasiona dojrzewają od sierpnia do listopada. Cis ma wielkie wymagania co do gleby, najlepiej rośnie na glebach wapiennych, dostatecznie wilgotnych i głębokich, natomiast źle rośnie na glebach suchych, jak również zabagnionych.

Cis pospolity to roślina trująca. We wszystkich częściach, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim toksyny. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w szpitalu.

Cis jest najstarszą rośliną chronioną w Polsce! Korzysta z tego przywileju już od 1423 roku, kiedy to król Władysław Jagiełło zakazał w Statucie Wareckim wycinania tych szlachetnych drzew. Cis to roślina magiczna. Świadczy o tym nie tylko jego długowieczność i niezwykłe właściwości, ale także zainteresowanie botaników i miłośników przyrody. Dawniej był ceniony jako źródło trwałego i twardego drewna. Wykorzystywany w meblarstwie, a także do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były łuki. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe. Cis pospolity jest najbardziej cieniolubnym gatunkiem ze wszystkich polskich drzew. Pod cisami rzadko cokolwiek rośnie, ponieważ opadające igły i kora zatruwają glebę. Jest to rzadko spotykana u drzew forma obronna.

Nasze cisy:

• Wiek około:  180 lat    Obwód:   107 cm    Wysokość:   7 m
• Wiek około:  180 lat    Obwód:   112 cm    Wysokość:   9 m

7. Baszta - obserwacja przyrody

Baszta z XVIII w.

Surowa kamienna konstrukcja stylizowana na gotycki zamek. Wykorzystywana jako punkt widokowy i ambona strzelecka ówczesnego zwierzyńca. Zrekonstruowana została w 2013/2014r. dzięki zachowanym fundamentom. Całość zbudowana z łamanego piaskowca. Wieża posiada dwa szczelinowe okna doświetlające spiralne schody prowadzące na taras z punktem widokowym. Kształt  i wielkość odsłoniętych reliktów wskazują, że są pozostałością większej kompozycji przestrzennej, prawdopodobnie było to ogrodzenie parkowe zwierzyńca na rzucie regularnego czworoboku z basztami w narożnikach.

8. Pomnik przyrody - graby (szpaler grabowy)

Szpalerem określa się drzewa lub krzewy zasadzone w szeregu jedno przy drugim, strzyżone lub o formach geometrycznych naturalnych, o wysokości powyżej przeciętnej wzrostu człowieka. Szpalery stosowano już w ogrodach renesansowych, a w baroku były obowiązkowym elementem ogrodu. Tworzyły rozmaite ściany, służyły do wyodrębniania wnętrz, zarówno obszernego salonu ogrodowego, jak i małych gabinetów w boskietach. Pełniły funkcje plastyczne, a także praktyczne - osłaniając od wiatru lub zakrywając niepożądane widoki w ogrodzie.

Szpaler jest utworzony z najlepiej znoszącego strzyżenie krajowego drzewa liściastego - grabu pospolitego (Carpinus betulus).  Drzewo to dorasta do 20 metrów wysokości. Posiada eliptyczne liście długości do 10 cm, u nasady zaokrąglone lub nieznacznie sercowate, ostro podwójnie piłkowane, nerwy zwykle owłosione. Owocami są orzeszki z trójklapowymi skrzydełkami, zebrane w zwisające owocostany. Orzeszki te są przysmakiem ptaka grubodzioba (grabołuska). Drewno grabowe jest twarde i ciężkie (stąd określenie zgrabiały, czyli stwardniały). Gatunek cienioznośny.

9. Pomnik przyrody - tulipanowiec

Tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera)

Należy do najwyższych drzew liściastych, rośnie szybko nawet do 60 m, a w Polsce tylko około 25-35 m. U młodych okazów korona jest wąska i stożkowata, u dorosłych bardzo wyniosła, jednak niezbyt szeroka, a po rozwinięciu się liści bardzo gęsta i zwarta. Konary są grube i niezbyt długie, w dolnej części korony często prawie poziome, wyżej ukośnie wzniesione. Kora jest szara lub brunatna, lekko spękana. Surowa i zielona była niegdyś uważana za afrodyzjak (żuto ją jak gumę). Liście mają w zarysie czworokątne i podzielone na cztery nierównej wielkości klapy, których brzegi przebiegają prawie równolegle do siebie. Liść jest z przodu jakby ucięty albo lekko wycięty. Jesienią liście przebarwiają się na złoto żółto. Nazwę swą gatunek ten zawdzięcza niezwykłemu kształtowi kwiatów, bladożółtych z pomarańczową nasadą płatków, podobnych do tulipanów. W Polsce kwitnie na przełomie czerwca i lipca. Kwiaty są obupłciowe i owadopylne. Rosną pojedynczo na końcach gałązek, przy rozkwitaniu początkowo kielichowate, potem szerzej rozwarte. Kwiaty tulipanowca są uważane za jedne z najprymitywniejszych wśród roślin okrytonasiennych. Owoce to oskrzydlone orzeszki na sterczących, szyszkowatych owocostanach, które mają do 10 cm długości. Dojrzewają w październiku lub w listopadzie.

Nasze tulipanowce:

• Wiek około: 60 lat     Obwód: 140 cm    Wysokość: 25 m
• Wiek około: 60 lat     Obwód: 173 cm    Wysokość: 24 m

10. Pomniki przyrody - lipy

Lipa drobnolistna (Tilia cordata)

Jest to drzewo liściaste o wysokości do 35 m. Kora w młodości jest cienka i gładka, zielonawoszora, z wiekiem płytko i podłużnie spękana, ciemnoszara do czarniawej. Liście są ułożone skrętolegle, od góry nagie, pod spodem szarozielone, owłosione przy kątach nerwów. Kwitnie w czerwcu - lipcu, po rozwinięciu się liści. Kwiaty są żółtobiałe, po 4 -11 w kwiatostanie, silnie pachnące. Owocami są jednonasienne orzeszki zebrane w owocostan opatrzony skórzastym skrzydełkiem 6 mm długości.  Rośnie na glebach żyznych, zasadowych lub gliniastych. Gatunek jest wrażliwy na późne przymrozki i zanieczyszczenie powietrza. Lipa należy do najbardziej pożytecznych drzew. Jest to wartościowa roślina miododajna.

Lipy są uważane za drzewa obdarzone dobrą energią, pozytywnie wpływające na psychiczne i fizyczne zdrowie człowieka. Z drewna wypala się doskonałej jakości, jednolity i drobnoziarnisty węgiel drzewny stosowany w lecznictwie. Drewno jasne, białożółtawe o słabym, jedwabistym, czasem lekko różowawym połysku, posiada twardziel, która jednak optycznie nie odróżnia się od bielu. Jest dość lekkie, łatwo schnie, niewiele zmienia rozmiary wraz ze zmianą temperatury i wilgotności. Z uwagi na miękkość, nietrwałość i bardzo małą wytrzymałość, drewno lipy zupełnie nie nadaje się do celów budowlanych, za to dzięki swojej niezwykłej plastyczności stanowi ono idealny surowiec w rzeźbiarstwie i modelarstwie. Jest także używane do wyrobu instrumentów muzycznych, przyrządów kreślarskich, zabawek, zapałek. Znany ołtarz autorstwa Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie został wykonany właśnie z lipowego drewna.

Nasze lipy:

•   Wiek około:  180 lat     Obwód:  386 cm     Wysokość:  30 m
•   Wiek około:  180 lat     Obwód:  370 cm     Wysokość:  30 m
•   Wiek około:  200 lat     Obwód:  415 cm     Wysokość:  32 m
•   Wiek około:   160 lat    Obwód:  230 cm     Wysokość:  27 m
•   Wiek około:   180 lat    Obwód:  310 cm      Wysokość: 27 m
•   Wiek około:   230 lat    Obwód:  401 cm      Wysokość: 33 m

11. Ptaki parku

Duży parkowy teren połączony zadrzewieniami (od wschodu i północy) z lasami szydłowiecko-przysuskimi to idealne miejsce do obserwacji zwierząt. Ciekawie prezentuje się tu awifauna, czyli świat ptaków. Ptaki znajdują tu doskonałe warunki bytowania, schronienie i odpowiednią ilość pokarmu dla odchowania młodych. Teren parku jest często przystankiem w drodze ptaków wędrownych.

Na terenie parku i w najbliższym sąsiedztwie podczas badań ekofizjograficznych stwierdzono występowa- nie 74 gatunków ptaków, w tym tak rzadkie jak: białorzytka, derkacz, ortolan, kapturka czy kokoszka wodna.

Zalatują tu liczne drapieżniki: trzmielojad (ma gniazda koło miejscowości Skłoby), rybołów oraz bardziej pospolite kanie rude, jastrzębie i myszołowy.  W starych lipach gniazdują trzy gatunki sów. Latem łatwo można zaobserwować i usłyszeć: kukułki, dymówki, dzięcioły, dzięciołki, strzyżyki, kosy, zaganiacze, kowaliki, sójki, drozdy. Zimą do wystawionych na całym terenie karmników zlatują się: sikorki, kwiczoły,  wróble, mazurki, zięby, dzwońce, gile, jery, czyże.

12. Pomniki przyrody - dęby szypułkowe, błotne i czerwony

Pomniki przyrody - dęby szypułkowe

Dąb szypułkowy (Quercus robur)

​Dąb szypułkowy jest symbolem długowieczności, dostojeństwa i siły - żyje najdłużej z polskich drzew liściastych. Pień w młodym wieku jest pokryty gładką, szarą korą, w starości zaś ciemnoszarą, grubą, głęboko spękaną korowiną. Koronę ma szeroką, nieregularną, silnie rozgałęzioną. Liście w zarysie są odwrotnie jajowate, nieregularnie klapowane z 4-7 parami zaokrąglonych klap. Nasada liścia jest zwykle sercowata, zaopatrzona w krótki ogonek. Kwiaty są wiatropylne i rozdzielnopłciowe. Kwitną od końca kwietnia do końca maja równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty męskie to żółtawo – zielone, długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk. Kwiaty żeńskie są mało widoczne, drobne, kształt mają cebulkowaty i dają początek żołędziom. Owoce to orzechy potocznie nazywane żołędziami, po 2-3 na szypułce i osadzone są w półokrągłych miseczkach. Dąb szypułkowy ma duże wymagania glebowe. Preferuje gleby świeże, głębokie, żyzne i wilgotne, tam też osiąga największe rozmiary.  Drewno dębowe zatopione w bagnach, torfowiskach lub rzekach, po kilkuset latach przybiera czarną matową barwę "czarny dąb, polski heban".  Pomimo tego traci niewiele ze swej wytrzymałości, jest wykorzystywane przy produkcji mebli stylowych oraz w inkrustacjach. 

Nasze dęby szypułkowe:

• Wiek: około  250 lat    Obwód:   353 cm    Wysokość:   36 m
• Wiek: około  250 lat    Obwód:   384 cm    Wysokość:   35 m

Pomniki przyrody - dęby błotne

Dąb błotny (Quercus palustris)

Gatunek drzewa liściastego z rodziny bukowatych występujący w północno-wschodniej i centralnej części Ameryki Północnej. Dąb błotny jest rzadkim gatunkiem na terenie naszego kraju. Jak sama nazwa wskazuje występuje głównie na terenach nizinnych w obrębie zalewów rzecznych, na glebach wilgotnych, mokrych i bagnistych. Drzewo to jest szybko rosnące, z szeroko stożkowatą lub okrągłą koroną i prostym pniem. Korę ma szarą, gładką, z wiekiem płytko spękaną. Na uwagę zasługuje przepiękna, czerwona barwa liści porą jesienną, jak również dość nietypowy kształt liści, które są mocno wkrojone do ćwiartki powierzchni, klinowate u nasady, zwykle z 5 wąskimi klapami. Kwiaty są jednopłciowe, męskie w wiszących kotkach. Żołędzie ma drobne, prawie półkuliste o długości 1-1,5 cm, zagłębione do około 1/3 w płaskiej, cienkiej miseczce. Dojrzewają w 2 roku, rosną na krótkich szypułkach.

Pomnik przyrody - dąb czerwony 

Dąb czerwony (Quercus rubra)

Drzewo wysokości 20 - 25 m z szeroką koroną. Kora długo pozostaje gładka, popielata, podobna do buka. Liście bardzo zmienne do 22 cm długości, z 3-5 parami ościsto ząbkowanych klap, dolna strona naga z wyjątkiem kępek włosków. Owoce pękate, zwykle z płaską podstawą, osadzone w płytkiej talerzykowatej miseczce.

Posiada ładne liście, często czerwone jesienią, a zasuszone mogą służyć do tworzenia suchych bukietów.

Drzewo tolerancyjne co do gleby, może rosnąć nawet na glebach lekkich i piaszczystych. Duża odporność na mrozy i wyjątkowa na zanieczyszczenia powietrza. Rośnie na ogół szybciej od innych dębów, łatwiej wykształca prosty pień, owocuje już w młodym wieku.

13. Stanowiska roślin wodnych - pomost

Rośliny wodne w zbiornikach rosną zakorzenione w dnie lub pływają swobodnie po tafli wody, liście tych roślin mogą być zanurzone lub pływające. Wyróżnia się poszczególne strefy roślinności:

Strefa wód płytkich: głębokość wody - ok. 20 (30) cm, rośliny: tatarak zwyczajny, knieć błotna, wiązówka błotna, kosaciec żółty, pałka wodna.

Strefa roślinności wód głębokich:  głębokość wody - powyżej 50 cm, występują tu rośliny korzeniące się na dnie o liściach zanurzonych (moczarka kanadyjska) lub pływających (grążel żółty, grzybienie)

Strefa roślin powierzchniowych: strefa ta obejmuje rośliny unoszące się na powierzchni, należą do nich: żabiściek pływający, rzęsa drobna, salwinia pływająca.

14. Wyspa lęgowa kaczek

Na zadrzewionej wyspie schronienie i odpowiednie miejsce do lęgów znalazły kaczki krzyżówki (Anas platyrhynchos). Duży staw, okalający wyspę, zapewnia bezpieczeństwo i odpowiednią ilość pokarmu, dlatego co roku kaczki powracają tu w okresie lęgowym.

Krzyżówka to gatunek ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), pochodzą od niej kaczki domowe. Wśród kaczek występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Samica ma mniej kontrastowe ubarwienie. Biało-kremowo-beżowa głowa, charakterystyczna, ciemna przepaska przez oko. Pomarańczowo-brązowe pióra przypominają nałożone na siebie łuski. Pisklęta żółto-kremowe z czarnym wierzchem ciała i przepaską przez oko. Kaczka jest świetnym lotnikiem, w locie poziomym może osiągać nawet 90 km/h. Ma charakterystyczny krok ze stopami skierowanymi do wewnątrz. Jest ptakiem wędrownym, poza lęgami tworzy duże stada. Ogólnie jest wszystkożerna, ale w większości są to rośliny wodne. Wyprowadza tylko jeden lęg w okresie od kwietnia do lipca.  Gniazdo ma formę dużej, płytkiej miseczki. Głównym budulcem jest trawa, wyściółkę stanowią delikatne piórka. Składa 8-12 jaj. Mają one barwę jasnokremową i długość około 6 cm. Inkubacja trwa 27 lub 28 dni. Pisklęta tuż po wykluciu podążają za kaczką, uzyskują lotność w wieku 50-60 dni.

Inne ciekawe okazy przyrodnicze, które warto odkryć w parku Manor House SPA:

Pomnik przyrody - jesion wyniosły

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior)

Jest jednym z najstarszych drzew na Ziemi, gatunek istnieje już od 10 mln lat. Słowianie otaczali go, podobnie jak dęby, kultem. Występuje pospolicie na terenie całej Polski. Najliczniej w wilgotnych lasach łęgowych oraz w górach. Kora u młodych drzew jest gładka, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa. Liście duże, nieparzystopierzaste, składające się z 9-15 listków, które są podłużnie jajowate, zaostrzone, nierówno piłkowane. Kwiaty wyrastają z pąków bocznych zeszłorocznych pędów, tworząc wiechę, kwitną przed rozwojem liści - od kwietnia do maja. Owoce to jednonasienne podłużne, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkiem umożliwiającym rozsiewanie przez wiatr. Jesion wymaga gleb żyznych, głębokich, pulchnych, wilgotnych lub mokrych. Jest gatunkiem ciepłolubnym, najbardziej wrażliwym na późne przymrozki wiosenne, a zimą w czasie silnych mrozów przemarza. Drewno jest ciężkie, błyszczące, twarde, proste, ale trudno łupliwe, elastyczne i wytrzymałe. Jesion jest w Polsce wartościowym gatunkiem użytkowym.  Jest rośliną leczniczą, kora i liście zawierają pochodne kumaryny.

Nasz jesion:

Wiek około:   160 lat   Obwód:   320 cm     Wysokość:   33 m

Pomnik przyrody - grochodrzew - akacja

Robinia akacjowa Grochodrzew biały  (Robinia pseudoacacia)

Robinia pochodzi z Ameryki Północnej. Do Europy sprowadzona została w roku 1601 r. jako drzewo ozdobne. Pień rozwidla się nisko nad ziemią w grube konary. Jest jak na drzewa rośliną krótkowieczną, żyje od 100 do 150 lat. Kora jest ciemna, głęboko spękana, gałązki lśniące i czerwonobrunatne, w górnej części bruzdowane, dołem gładkie. Liście nieparzysto pierzastozłożone na górnej stronie są jasnozielone, na spodniej szarozielone. Kwiaty motylkowe, białe z żółtą plamką na żagielku, silnie pachnące i tworzące grona. Kwitnie od maja do czerwca, często powtarza kwitnienie. Owoce to nagie, gładkie i spłaszczone strąki, od września do wiosny pozostające na drzewie. Wewnątrz są białej barwy i zawierają nasiona o nerkowatym kształcie. Robinia to roślina miododajna (miód akacjowy) i lecznicza. Kwiaty zawierają olejki eteryczne, kwasy organiczne, flawonoidy, sole mineralne, cukry, garbniki. Naparów i wyciągów używa się w stanach zapalnych dróg moczowych i nerek, przy niewydolności krążenia a także dla pobudzenia trawienia. Napary polecane są dla alergików. Dostarcza również cennego drewna jasnej barwy, lekkiego, twardego, odpornego na gnicie. 

Ruda darniowa

Niska zawartość 30 - 50 % w rudach darniowych sprawia, że pozyskiwanie z nich żelaza jest nieopłacalne. Miała ona jednak duże znaczenie dawniej, dostarczając trwalszego i łatwiej dostępnego materiału do wytwarzania ówczesnych narzędzi niż stosowany ówcześnie brąz.

Grubość złoża jest zwykle niewielka - od kilku cm do najwyżej 1 m. Ruda ma postać pylistą lub gruzełkowatą, a czasami tworzy twarde, lite płyty o powierzchni do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Dobrą wskazówką obecności rudy darniowej jest czerwonobrunatne zabarwienie gleby.

Ten typ rudy żelaza występuje na terenie naszego kraju właściwie wszędzie: na Mazowszu, Podhalu, Mazurach, w Wielkopolsce i setkach innych miejsc. Polskie zasoby ocenia się aż na 535 tys. t, mimo wielowiekowej eksploatacji i zniszczenia wielu złóż przez meliorację.